قلم فارس

سلفی گیری!

سلفی گرفتن و با دیگران به اشتراک گذاشتن، به اتفاق روتین و روزمره زندگی جوان ها تبدیل شده است. دیگر موج مخالفت ها و تمسخرها و «اینا یعنی چی آخه؟» به کلی فروکش کرده است و کسی در فضای مجازی متعرض سلفی گیرندگان و شیرکنندگان نمی شود. اما علت اینکه این جریان تا این حد گرفت و فراگیر شد، چیست؟ چه اتفاقی در نسل جدید افتاده که تا این حد دوست دارند تصویرشان را ببینند و نظر دیگران را درباره اش بدانند؟ آیا اگر اینطور امکانی برای نسل های قبلی وجود داشت، باز هم چنین موجی با خودش به راه می انداخت؟

فردیت

«هرگز حضور حاضر غایب شنیده ای؟/ من در میان جمع و دلم جای دیگر است». وقتی سعدی علیه الرحمه این بیت را می سرود، فکرش را هم نمی کرد 700 سال بعد شعرش به شکل و لونی دیگر مصداق پیدا کند. اگر در گذشته مفهوم «جمع» از طریق عده ای آدم که دور هم نشسته بودند، محقق می شد، امروز به هیچ عنوان چنین اتفاقی نمی افتد. آدم ها با گذاشتن یک هدفون ریزه میزه توی گوششان، به سرعت از آن جمع ظاهری جدا می شوند و به دنیای شخصی و فردی خود می روند (دقیق ترش اینکه «در آن غرق می شوند»!). در واقع دورهمی ها، لزوما کنش - واکنشی بین افراد حاضر برقرار نمی کنند.

حالا دیگر برخلاف قدیم، فرد به جای جمع اهمیت پیدا کرده و آرمان عمومی جای خودش را به زندگی شخصی داده است. اینکه مستندنگاری های اول شخص در رسانه های رسمی رواج یافته، خودش موید چنین تحولی است. در پرونده مربوط به مقوله «به خود اشتراک گذاری» نیز به این نکته اشاره کرده بودیم. اینکه آن جمله معروف آندره مالرو - «چیزی که فقط برای من مهم است، چه اهمیتی دارد؟» - امروز به شکل تازه ای درآمده: «چیزی که برای شخص من مهم نیست، چه اهمیتی دارد؟»

حالا آدم ها به لطف موبایل ها و تبلت ها و لپ تاپ های شخصی، خیلی وقت ها خودشان در میان جمع و دلشان جای دیگر است. دیگر کسی ته دلش نمی خواهد درس بخواند تا به درد جامعه اش بخورد و گرهی از زندگی مردمش باز کند (بماند که صدق این ادعا در نسل های قبلی هم محل بحث های جدی است!).

الان اولویت اصلی و هدفگذاری هر فرد در رفتارهای اینچنینی، بیش از هر چیز نتیجه و اثری است که در زندگی شخصی خودش می تواند باشد. با این اوضاع و احوال، عجیب است که آدم ها علاقه داشته باشند عکس هایی از لحظه های مختلف زندگی شان را با دیگران به اشتراک بگذارند؟

خودشیفتگی

حکایت نارسیس را بلدید؟ همان گل نرگسی که هر روز هر روز، می آمد پای چشمه به هوای اینکه دست و رو بشوید اما هدف و نیتی جز اینکه خودش را توی آب ببیند نداشت؟ سلفی گرفتن به بهترین شکل ممکن این میل و نیاز انسان به بروز خودشیفتگی را ارضا می کند. البته سوءتفاهم نشود؛ معنای این ادعا این نیست که هر که سلفی می گیرد، خودشیفته است و بالعکس (اصلا ای بسا خودشیفته های «خاص»، که سلفی گذاشتن از خود را دون شأن والایشان می دانند!)

لکن این تکنیک ساده و دردسترس و فراگیر، ابزاری همیشگی در اختیار فرد قرار می دهد تا خودش را ببیند و از آنچه که هست لذت ببرد. با یک نگاه سرسری به مجموعه سلفی های شیر شده در شبکه های اجتماعی، می فهمیم که آدم ها معمولا توی این عکس ها خوش تیپ نمی افتند و ژست و فیگور آرتیستیک ندارند اما با وجود مستند و بی روتوش بودن سلفی ها، باز هم در تعداد بالا در فضای مجازی به اشتراک گذاشته می شوند.

یکی از دلایل این مسئله، همان بروز و ظهور غلیظ خودشیفتگی است. برعکس گذشته که همه سعی می کردند توی تصاویر حالتی تاثیرگذار و به یادماندنی داشته باشند - لباس پلوخوری بپوشند، خوش فرم بایستند یا بنشینند، لبخند ملیح بزنند یا با نگاهی عمیق به دوربین بنگرند - امروزه توی سلفی ها نافرم افتاده چهره ها، لباس خانگی و کثیف داشتن، یا ژولیده و نامرتب بودن، برای کسی اهمیتی ندارد؛ اتفاقا زیرنویس عکس ها - که سعی می کنند بر این ترکیب غیرمنتظره و نازیبا تاکید کنند و به بهم ریختگی شان بُعد بامزه یا متفاوتی بدهند (زیرنویس ها از قبیل «از لحاظ عینک» یا «داشتم می خوابیم») - نشان می دهد که امروز آدم ها چقدر با اعتماد به نفس و اطمینان، با آنچه که هستند حال می کنند و از دیگران بابت تماشای سیمایشان، توقع لایک دارند.

گزارش روزانه

با ظهور شبکه های اجتماعی، امروز هر انسان می تواند یک خبرگزاری یکنفره برای خودش باشد. یک رسانه مکتوب، شنیداری و دیداری (چه فیلم، چه عکس). حالا او قادر است اخبار زندگی شخصی اش را به سمع و نظر بینندگان عزیز برساند، سوال ها و تردیدهایش را با آنها مطرح کند و افکار و عقاید مشعشع اش در هر زمینه ای را با آنها به اشتراک بگذارد.

برای تحقق این اطلاع رسانی، سلفی ها یکی از ساده ترین و معمول ترین ابزارها محسوب می شوند. حالا دیگر قضیه از گزارش تصویری ماجراهای مهمی مثل ازدواج کردن، بچه دار شدن، سر کار رفتن، فارغ التحصیلی از تحصیل، سفر رفتن یا درگذشت عزیزان گذشته است. حتی پیش پا افتاده ترین و معمولی ترین اتفاقات زندگی آدم ها هم تبدیل به سلفی می شوند و روی شبکه های اجتماعی می آیند.

سررفتن شیر روی گاز، پختن یک شام خوشمزه، کچل کردن، سبیل گذاشتن، برف بازی، آب تنی، برگه سفید دادن، تقلب نوشتن، توی جوب (!) افتادن، انتظار کشیدن توی صف و ... همه می توانند سوژه سلفی شما از خودتان باشند. حتی لحظه هایی که در گذشته به ندرت توی عکس ها دیده می شدند - مثل قیافه های ترس خورده ای که بر کاترپیلار شهربازی سوار شده اند، یا آدم هایی که توی سالن سینما منتظرند تا ستاره فیلم شان در مراسم افتتاحیه روی سن بیاید - حالا در سلفی ها به وفور دیده می شوند و ما را به سرعت و به صورت زنده و آنلاین از زندگی هم مطلع می کنند. به این ترتیب، هر کس می تواند یک دفترچه خاطرات شخصی و تصویری از خودش بسازد و لحظه لحظه زندگی اش را به طور عمومی برای همگان گزارش کند.

مُد شدن

سلفی هم مثل هر پدیده فراگیر دیگری در دنیای امروز، به سرعت تبدیل به موج شد و خیلی ها را که هنوز از چیستی و چرایی اش چیز خاصی نمی دانستند، با خود برد. آدم ها برای اینکه نشان دهند از غافله عقب نمانده اند و در جریان آخرین تحولات و اتفاقات تکنولوژیک دنیای مدرن هستند، بعضا بدون علاقه ای به داشتن فردیت یا به نمایش گذاشتن خودشیفتگی یا گزارش روزانه از اعمال و رفتارشان، گُر و گُر از خودشان سلفی گرفتند و می گیرند و روی شبکه های اجتماعی به اشتراک می گذارند. بالاخره این هم یک جورش است دیگر!

منبع : جام نیوز